ΤΟ ΚΑΤ' ΕΙΚΟΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΟ.

 

 

 

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει ότι το κατ' εικόνα είναι το νοερό και το αυτεξούσιο, είναι ό νους και το αυτεξούσιο, όταν ό νους αυτεξουσίως ορμά προς τον Θεό.

 

Και το καθ' ομοίωση είναι η θέωση.

 

Οι σύγχρονοι θεολόγοι ταυτίζουν το αυτεξούσιο με την προαίρεση και την ελευθερία.

Όταν λένε για το αυτεξούσιο, το συνδέουν με την ελευθερία, νομίζοντας ότι αυτό είναι η δυνατότητα της επιλογής, ότι  έχουμε δύο πράγματα και επιλέγουμε ένα από αυτά.

Αυτό, όμως, είναι το γνωμικό θέλημα και η προαίρεση, δεν είναι το αυτεξούσιο, ούτε η θέληση.

 

Έχει γίνει παραφθορά των όρων αυτών σήμερα κατι  που ξεκινά από την δυτική φιλοσοφία, από τον Διαφωτισμό, περνά στον Γερμανικό Ιδεαλισμό και φθανει μέχρι τις μέρες μας.

Όμως, υπάρχει διαφορά μεταξύ τους, αφού άλλο είναι το αυτ­εξούσιο, άλλο είναι η προαίρεση και άλλο είναι η ελευθερία.

Όταν οι Πατέρες μιλούσαν για το αυτεξούσιο και το αυτεξουσίως, εννοούσαν το νοερό πού δεν είναι απλώς η λογική, αλλά είναι ο νους πού έχει μία κινηση  προς τον Θεό. Που είναι η λεπτότατη προσοχή, ο οφθαλμός της ψυχής πού έχει αναφορά στον Θεό και αυτεξουσίως οδηγείται προς Αυτον.

 

Δηλαδή, όπως έχουμε την όρεξη για να φάμε κάποιο φαγητό, έτσι και η φύση του άνθρωπου έχει μέσα της την όρεξη να οδηγείται προς τον Θεό.

Ενώ η θέληση είναι όρεξη της φύσεως, εν τούτοις η προαίρεση είναι όρεξη διασκεπτική, αφού προηγείται η βουλή, η κρίση και η γνώμη.

 

Η ελευθερία είναι, κατά τους Πατέρες, η απελευθέρωση του άνθρωπου από την δουλεία των παθών.

Έτσι, η θέληση δεν συνδέεται με το πρόσωπο, όπως το συνδέουν οι σύγχρονοι περσοναλιστές θεολόγοι, και το αυτεξούσιο δεν συνδέεται στην πατερική παράδοση με το πρόσωπο, αλλά με την φύση.

Το κατ' εικόνα είναι αυτό το δεδομένο, δηλαδή το νοερό και το αυτεξούσιο, για να οδηγείται προς τον Θεό, και για να φθάσει στην θέωση.

 

Γι' αυτό ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ταυτίζει το καθ' ομοίωση με την θέωση του ανθρώπου και εκεί ολοκληρώνεται ο άνθρωπος.

 

Σήμερα, όταν μιλούν οι θεολόγοι για τα θέματα αυτά, έχουν μία διαφορετικη  φιλοσοφική ορολογία και, απ ότι φαίνεται, μιλούν για τον άνθρωπο ως πρόσωπο, χωρίς να το συνδέουν με το κατ' εικόνα και το καθ' ομοίωση, αλλά το συνδέουν με την ελευθερία της βούλησης, με την ελευθερία της επιλογής.

Όταν όμως  συνδεθεί η θέληση, η βούληση και η ελευθερία με το πρόσωπο, τότε ακριβώς δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα από πλευράς θεολογίας, κι αυτό γιατί ή θέληση είναι της φύσεως και όχι του προσώπου.

 

Απόσπασμα από το θέμα ΘΕΟΛΟΓΙΑ, ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ που αναπτύχτηκε από τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου σε σύναξη της αδελφότητος της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου Από το βιβλίο Η ΑΓΙΑ ΓΝΩΣΗ εκδόσεως της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου του Άγιου Όρους, σελ. 455-457