ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΙΣΜΟΥ

 

Η Υπακοή θεωρείται από τις μεγαλύτερες, τις υψηλότερες αρετές. Σήμερα, παρακολουθουμε εντονο το φαινόμενο του γεροντισμού.

Δεν ομιλούμε βεβαίως, για τους Θεοφόρους Γέροντες

Ο Άγιος Ιγνάτιος Μπριατσιανίνωφ, αναλύει το φαινόμενο αυτό, με την βοήθεια των Πατέρων και του Αγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου, ο οποίος επίσης καταπολέμησε ανάλογα φαινόμενα στην δική του εποχή.

Μιλαμε για την Ελεύθερη Υπακοή που δίδασκαν οι Πατέρες, και οι σύγχρονοι Θεοφόροι Γέροντες, σε αντιδιαστολή με την Παπική Υπακοή που καλλιεργούν κάποιοι σήμερα.

Απόσπασμα από το βιβλίο: Προσφορά στον Σύγχρονο Μοναχισμό

Αγ. Ιγνατίου Μπριατσιανίνωφ,

Εκδ. Ι. Μ. Νικοπόλεως και Πρεβέζης. τομ. Α’, σελ. 139-156

Α’ – Ο Άγιος Ιγνάτιος για την Υπακοή

Η υπακοή χάρισμα

Ο όσιος Κασσιανός ο Ρωμαίος λέγει, ότι οι Αββάδες της Αιγύπτου, που αποτελούν την ακμή του μοναχισμού και τους πιο καταπληκτικούς καρπούς του, μας διαβεβαιώνουν ότι είναι καλό, να έχει κανείς άλλους στην υπακοή του - και να ζει ο ίδιος, όσο σοφός κι αν είναι, με υπακοή Και το τονίζουν: Ότι αυτό είναι το πιο μεγάλο δώρο και χάρισμα του Αγίου Πνεύματος

Απαραίτητη προϋπόθεση για μία τέτοια υποταγή είναι να βρεθεί οδηγός πνευματοφόρος, που θα μπορούσε κατά θέλημα τού Πνεύματος να νεκρώσει το αμαρτωλό θέλημα εκείνου που υποτάχθηκε σ’ αυτόν εν Κυρίω

να τον βοηθήσει, με αυτό το αμαρτωλό θέλημα του, να νεκρώσει και όλα του τα πάθη

Η καταφθαρείσα φύση και θέληση τού ανθρώπου το έχει μέσα της να ρέπει σε όλα τα πάθη

Είναι λοιπόν φανερό, ότι την νέκρωση μιας τέτοιας θέλησης, που την πραγματοποιεί με τρόπο τόσο μεγαλειώδη και τόσο νικηφόρα η θέληση τού Πνεύματος τού Θεού δεν μπορεί να την πραγματοποιήσει η θέληση ενός πνευματικού οδηγού, που ο ίδιος είναι υποδουλωμένος σε πάθη.

Αν θέλεις να απαρνηθείς τον κόσμο και να μάθεις να ζεις την ευαγγελική πολιτεία έλεγε ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος στους μοναχούς τού καιρού του, μη παραδίδεις τον εαυτό σου σε άπειρο η σε γεμάτο πάθη δάσκαλο, γιατί τότε, αντί για την Ευαγγελική ζωή, θα μάθεις μία ζωή διαβολική. Γιατί των καλών δασκάλων η διδαχή είναι καλή, ενώ των κακών κακή. Από σπόρους κακούς φυτρώνουν φυτά, που κάνουν πάντα κακούς καρπούς. Εκείνος, που ενώ είναι τυφλός, αναλαμβάνει να οδηγήσει άλλους, είναι απατεώνας· και όσοι τον ακολουθήσουν θα πέσουν στον λάκκο απώλειας, σύμφωνα με τον λόγο τού Κυρίου, «τυφλός τυφλόν εάν οδηγή αμφότεροι εις βόθυνον πεσούνται» (Ματθ. 13, 14) (Φιλοκ. τομ. Γ', σελ. 242).

Σε άλλη περίπτωση ο μεγάλος αυτός ασκητής,συμβουλεύοντας τον μοναχό να μην κάνει τίποτε χωρίς ευλογία τού πνευματικού του πατέρα, προσθέτει: μα να ενεργεί έτσι, μόνο αν ξέρει, ότι ο πνευματικός του πατέρας έχει μέθεξη Αγίου Πνεύματος, ότι δεν θα τού ειπεί ποτέ κάτι το αντίθετο από το θέλημα τού Θεού, αλλά κατά το χάρισμα του, και κατά το μέτρο της αρετής τού υποτακτικού, θα ειπεί πράγματα μόνο ευάρεστα στον Θεό και ωφέλιμα στις ψυχές, γιατί διαφορετικά θα καταντήσει να είναι δούλος ανθρώπων και όχι τού Θεού»

Με αυτό το νόημα ο Απόστολος δίνει την εντολή:

Μη γίνεσθε δούλοι ανθρώπων

(Α' Κορινθ. 7,23).

Αυτός διατάζει, ακόμη και η δουλεία των δούλων στους κυρίους τους να γίνεται πνευματικά, όχι ανθρωπάρεσκα. Ως δούλοι Χριστού, που κάνουν το θέλημα τού Θεού σε ότι έχει σχέση με την προσφορά υπηρεσίας σε ανθρώπους (Εφ. 6, 6). Τώρα, λέγει ο απόστολος ανθρώπους πείθω η Θεόν; η ζητώ ανθρώποις αρέσκειν; ει ανθρώποις ήρεσκον, Θεού δούλος ουκ αν ήμην» (Γαλ. 1, 10).

Ουκ οίδατε ότι ώ παριστάνετε εαυτούς δούλους εις υπακοήν - στον Θεό, η σε ανθρώπους με φρόνημα σαρκικό - δούλοι είσθε εκείνου στον όποιο υπακούετε, η δηλαδή στην αμαρτία και στο σαρκικό φρόνημα εις θάνατον η στην αλήθεια τού Θεού προς σωτηρίαν» (Ρωμ. 6, 16);

Η υπακοή κάνει τον υποτακτικό όμοιο με εκείνον στον όποιο υπακούει. Η Αγία Γραφή λέγει:

Και εγκισσήσωσι τα πρόβατα εις τας ράβδους» (Γεν. 30, 39).

Οι γέροντες εκείνοι που παίζουν τον ρόλο των αρχαίων αγίων Γερόντων, χωρίς να έχουν τα πνευματικά χαρίσματα εκείνων να το ξέρουν, ότι τόσο η καλή τους διάθεση, όσο και οι καλές τούς σκέψεις και ιδέες για το ιερό έργο της μοναχικής υπακοής είναι λανθασμένες.

Και ότι ακόμη και ο τρόπος, με τον οποίον αντιλαμβάνονται τα πράγματα, είναι μία αυταπάτη, μία πλάνη, που δεν μπορεί να μη γεννήσει ανάλογο καρπό και σ' εκείνον, που ευρίσκεται στην πνευματική τους καθοδήγηση.

Η λανθασμένη και ανεπαρκής κατάστασή τους δεν θα μείνει για πολύ απαρατήρητη στον υπό την καθοδήγησή τους άπειρο αρχάριο, αν έχει έστω και λίγο μυαλό και διαβάζει τα ιερά βιβλία με μοναδικό στόχο να βρει την σωτηρία του. Κάποτε αυτό θα φανεί. Και θα γίνει αφορμή μιας ανεπιθύμητης ψυχικής απόστασης, που θα κάνει πολύ δυσάρεστη την σχέση ανάμεσα στον γέροντα και τον μαθητή του, και θα φέρει ψυχολογική αναστάτωση και στους δύο.

Είναι φοβερό, να παίρνει κανείς καθήκοντα, που ο άνθρωπος μπορεί να εκπληρώσει μόνον με την δύναμη και την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.

Είναι φοβερό, να φαντάζεται κανείς ότι είναι δοχείο τού Αγίου Πνεύματος , ενώ ακόμη δεν έχουν διακοπή οι σχέσεις του με τον σατανά· και αυτό το δοχείο δεν έχει ακόμη παύσει να μολύνεται από ενέργειες τού σατανά.

Είναι φοβερό και φρικτό πράγμα μία τέτοια υποκρισία, ένας τέτοιος θεατρινισμός ολέθριο για τον ίδιο και για τον πλησίον, ένοχο στα μάτια του Θεού και βλάσφημο.

Μάταια θα μας υπενθυμίσουν: τον όσιο Ζαχαρία, που κάνοντας υπακοή σε έναν άπειρο γέροντα, τον κατά σάρκα πατέρα του, τον Αββά Καρίωνα. έφθασε σε μοναχική τελειότητα- η τον όσιο Ακάκιο, που σώθηκε ζώντας κοντά σε ένα σκληρό γέροντα, που τον ταλαιπωρούσε απάνθρωπα με μαστιγώσεις και τον έστειλε πρόωρα στον τάφο Και ο ένας και ο άλλος ήσαν στην υπακοή ανεπαρκών γερόντων, αλλά ενεργούσαν σύμφωνα με τις συμβουλές πνευματοφόρων πατέρων και με τα εποικοδομητικά παραδείγματα, που υπήρχαν άφθονα μπροστά τους Γι' αυτό, μόνο γι' αυτό, μπόρεσαν να μείνουν στην υπακοή στους γεροντάδες τους.

Ο τρόπος της ενέργειας της θείας οικονομίας λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, είναι τελείως διαφορετικός από την τάξη της κοινότητος των ανθρώπων. Συ δε την κοινήν τάξιν φύλαξον

Θα πουν: Η πίστη τού υποτακτικού μπορεί να αναπληρώσει την ανεπάρκεια του γέροντα

Λάθος Η πίστη στην αλήθεια σώζει. Η πίστη στο ψεύδος και στην διαβολική απάτη βλάπτει

Αυτό μας το λέει ο Απόστολος. Λέγει γι αυτούς που θεληματικά χάνονται.

Την αγάπην της αληθείας ουκ εδέξαντο εις το σωθήναι αυτούς· και διά τούτο πέμψει αυτοίς ο Θεός (θα επιτρέψει ο Θεός να υποστούν) ενέργειαν πλάνης εις το πιστευσαι αυτούς τω ψεύδει, ίνα κριθώσι πάντες οι μη πιστεύσαντες τη αληθεία, αλλ' ευδοκήσαντες εν τη αδικία» (Β' Θεσσ. 2, 10-12).

Σε δύο τυφλούς είπε ο Κύριος, η Αυτο-αλήθεια: Κατά την πίστιν υμών γενηθήτω υμίν (Ματθ. 9, 29).

Και θεράπευσε την τύφλωσή τους. Όμως το ψεύδος και η υποκρισία δεν έχουν δικαίωμα να επαναλαμβάνουν τα λόγια της Αυτο-αλήθειας, για να δικαιώσουν μία εγκληματική τους συμπεριφορά, που οδηγεί στην απώλεια.

Υπήρξαν περιπτώσεις, πολύ σπάνιες, που η πίστη, κατά ειδική πρόνοια του Θεού, ενηργησε μέσω αμαρτωλών και επέτυχε την σωτηρία τους.

Στην Αίγυπτο ο αρχιληστής Φλαβιανός, θέλοντας να ληστέψει κάποιο γυναικείο μοναστήρι, φόρεσε μοναχικό ένδυμα. Και πήγε.

Οι μοναχές τον νόμισαν έναν από τους αγίους Πατέρες. Τον οδήγησαν στην Εκκλησία. Και τού ζήτησαν να προσευχηθεί γι’ αυτές Και ο Φλαβιανός το έκαμε. Παρ' όλο που δεν το ήθελε, και που ο ίδιος απορούσε με τον εαυτό του

Στην συνέχεια παρέθεσαν τράπεζα. Και αφού τελείωσε το γεύμα, οι μοναχές του έπλυναν τα πόδια.

Στο κοινόβιο αυτό μία μοναχή ήταν τυφλή και κωφή. Οι μοναχές της επήγαν, και της έδωκαν να πιει, λίγο από το νερό, με το όποιο έπλυναν τα πόδια τού ξένου.

Η άρρωστη έγινε αμέσως καλά.

Οι μοναχές εδόξασαν τον Θεό και την αγιασμένη ζωή του ξένου μοναχού και διέδωσαν τα νέα για το θαύμα

Η χάρις τού Θεού κατέβηκε στην καρδιά τού αρχιληστή. Κατάλαβε. Μετανόησε. Και από λήσταρχος, έγινε ένας πατέρας θαυματουργός.

Στον βίο τού αγίου Θεόδωρου Επισκόπου Εδέσσης, διαβάζουμε ότι μία πόρνη, υποχωρώντας σε αίτημα, της σε κατάσταση απόγνωσης συζύγου του αδερφού της, προσευχήθηκε στον Θεό για τον πεθαμένο της υιό. Και ο νέος αναστήθηκε

Με την προσευχή της πόρνης

Τρομαγμένη από αυτό που είχε κάμει, η πόρνη άφησε αμέσως την αμαρτωλή ζωή. Μπήκε σε μοναστήρι. Και με την ασκητική της ζωή έφθασε σε αγιότητα.

Τα τέτοια γεγονότα είναι εξαιρέσεις. Μελετώντας τα, ενεργούμε σωστά, αν θαυμάζωμε ειδικά το συγκεκριμένο αυτό γεγονός, και γενικά τα ανεξιχνίαστα κρίματα τού Θεού, και έτσι στερεωνόμαστε στην πίστη και στην ελπίδα.

Αλλά θα ενεργήσωμε λανθασμένα, αν πάρωμε αυτές τις περιπτώσεις σαν πρότυπα προς μίμηση.

Σαν οδηγός στην ζωή , μάς εδόθη από τον ίδιο τον Θεό ο Νόμος Του, δηλαδή η Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των Πατέρων.

Ο Απόστολος Παύλος λέει ξεκάθαρα: Παραγγέλλομεν δε υμίν αδελφοί εν ονόματι τού Κυρίου ημών Ιησού Χρίστου, στέλλεσθε (φεύγετε μακριά) από παντός αδελφού ατάκτως περιπατούντος και μη κατά την παράδοσιν, ην παρέλαβον παρ' ημών» (Β' Θεσσ. 3, 6). Παράδοση εδώ ονομάζεται η ηθική παράδοση της Εκκλησίας, που εκτίθεται στην Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων.

Ο όσιος Ποιμήν ο Μέγας έδωσε σε κάποιον την εντολή να διακόψει αμέσως κάθε σχέση με τον γέροντά του, επειδή η συμβίωση μαζί του ήταν πια φανερό ότι θα τού ήταν ψυχώλεθρη, επειδή ο γέροντας αυτός καταπατούσε τις ηθικές παραδόσεις της Εκκλησίας.

Είναι άλλο πράγμα, όταν δεν έχωμε ζημία ψυχική, αλλά μόνο ενοχλήσεις από λογισμούς. Τότε οι λογισμοί που μας ταράζουν, είναι ολοφάνερα έργο του διαβόλου. Και δεν πρέπει να υποχωρούμε σ' αυτόν με κανένα τρόπο. Ενεργεί ακριβώς εκεί, όπου έχομε ψυχική ωφέλεια. Και αυτήν ακριβώς θέλει ο διάβολος να μας την κλέψει.

Η μοναχική υπακοή, όπως την εφάρμοζαν οι μοναχοί του παλαιού καιρού, είναι ένα υψηλό πνευματικό μυστήριο.

Είναι πολύ δύσκολο σε μας, να το φθάσωμε και να το μιμηθούμε. Μπορούμε μόνο να το εξετάζωμε με ευλάβεια και με σύνεση. Και να προσπαθούμε να οικειοποιηθούμε το πνεύμα του. Στον δρόμο αυτό μπαίνομε μόνον αν εχωμε σωστή κρίση και ψυχοσωτήρια σύνεση.

Διαβάζοντας τις εμπειρίες και τους κανόνες των αρχαίων πατέρων για την υπακοή (εξίσου θαυμαστή τόσο στους γέροντες, όσο και στους υποτακτικούς) βλέπομε στους καιρούς μας μία γενική κατάπτωση της Χριστιανοσύνης.

Και το συνειδητοποιούμε, ότι ήμαστε ακατάλληλοι να κληρονομήσωμε το έργο των Πατέρων σε όλη του την πληρότητα και σε όλον του τον πλούτο.

Και είναι μεγάλη ευλογία για μας, και μεγάλη ευτυχία, ότι μας εδόθη η δυνατότητα να τρεφόμαστε με τα ψιχία που πέφτουν από την πνευματική τράπεζα των Πατέρων. Αυτά τα ψιχία δεν αποτελούν αυτά καθ' αυτά την πιο ικανοποιητική τροφή. Αλλά μπορούν, αν και όχι χωρίς την αίσθηση στέρησης και πείνας, να μας γλυτώσουν από τον πνευματικό θάνατο.

Ο Άγιος Ιγνάτιος για την Πνευματική καθοδήγηση

Χρειαζόμαστε προσαρμογή

Η πνευματική αυτή ζωή βασίζεται στην καθοδήγηση, που μας δίνουν για το έργο της σωτηρίας μας η Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, όταν τα μελετάμε με τις συμβουλές και με την καθοδήγηση των συγχρόνων μας πατέρων και αδελφών.

Η πνευματική αυτή ζωή είναι κατά κάποιον τρόπο η υπακοή των αρχαίων μοναχών, με άλλη μορφή, προσαρμοσμένη στην δική μας αδυναμία, που είναι κατά κύριο λόγο αδυναμία ψυχής.

Τον παλαιό καιρό οι πνευματοφόροι διδάσκαλοι καθοδηγούσαν τους υποτακτικούς τους στο θέλημα του Θεού, χωρίς περιστροφές και αρμολογίες. Στις μέρες μας όμως, οι μοναχοί είναι αναγκασμένοι να αναζητούν μόνοι τους το θέλημα του Θεού στην Αγία Γραφή, και να εκτίθενται σε συχνές και μακροχρόνιες αποτυχίες και εσφαλμένες απόψεις. Τότε η προκοπή ήταν από τη φύση της εργασίας γρήγορη.

Σήμερα, πάλι από την φύση τής εργασίας, είναι αργή. Αυτό είναι το θέλημα του Θεού για μας. Έχομε χρέος να υποταχθούμε σ' αυτό και να το δεχθούμε με ευλάβεια και ευγνωμοσύνη.

Η σημερινή μοναχική ζωή με βάση την Γραφή και τις συμβουλές πατέρων και αδελφών, έχει καθαγιασθεί και επικυρωθεί με το παράδειγμα του αρχηγού του μοναχισμού οσίου Αντωνίου τού Μεγάλου. Αυτός δεν έζησε στην υπακοή σε γέροντα. Στην αρχή ζούσε μόνος του. Και ρύθμιζε τη ζωή του με βάση την Γραφή και τις συμβουλές των διαφόρων πατέρων και αδελφών. Από έναν επήρε την εγκράτεια και την αυτοκυριαρχία. Από άλλον, την πραότητα, την υπομονή, την ταπείνωση. Από άλλον, έμαθε την αυστηρή επαγρύπνηση στον εαυτό του και την σιωπή. Προσπαθούσε να οικειοποιηθεί την αρετή κάθε ενάρετου μοναχού. Υπάκουε σε όλους, όσο του ήταν δυνατόν, ταπεινώνοντας τον εαυτό του σε όλους. Και προσευχόταν στον Θεό αδιαλείπτως.

Αρχάριε, κάμε και συ το ίδιο Δείξε στον ηγούμενο και στους άλλους αξιωματούχους της Μονής ειλικρινή υπακοή, όχι υποκριτική, όχι άνθρωπάρεσκη, ξένη από κάθε φιλαυτία, και κολακεία. Δείξε υπακοή για τον Θεό.

Υπάκουε σε όλους τους πατέρες και αδελφούς, σε ότι σου ζητούν, σε ότι δεν είναι αντίθετο στον νόμο τού Θεού, στον κανονισμό της μονής, στο τυπικό της και στις ρυθμίσεις των προεστώτων. Μα μην υπακούεις με κανένα τρόπο σε ό,τι είναι κακό, έστω και αν θα έχεις να αντιμετωπίσεις εξ' αιτίας της σταθερότητάς σου και της μη ανθρωπαρεσκείας σου ταραχή και πόνο.

Να ζητείς τις συμβουλές των ενάρετων και συνετών πατέρων και αδελφών αλλά και να τις δέχεσαι με μεγάλη προσοχή και επιφύλαξη

Μην παρασύρεσαι από συμβουλές, με βάση την πρώτη τους επίδραση επάνω σου Λόγω των παθών σου και της τύφλωσής σου μια εμπαθής και επιζήμια συμβουλή μπορεί να σου φανεί ελκυστική μόνο και μόνο εξ αιτίας τής άγνοιας και απειρίας σου· ή και γιατί τέρπει κάποιο κρυμμένο πάθος σου, άγνωστο σε σένα, που ζει στα βάθη της καρδιάς σου.

Με δάκρυα και στεναγμούς, μέσα από τα βάθη της καρδιάς σου, παρακάλεσε τον Θεό να μην επιτρέψει να απομακρυνθείς από το πανάγιο θέλημά Του και να μην ακολουθήσεις ανθρώπινη θέληση, που βρίσκεται σε κατάσταση πτώσης, είτε αυτή είναι η δική σου, είτε του πλησίον σου, του γέροντά σου.

Τόσο για τους δικούς σου λογισμούς, όσο και για τις σκέψεις και συμβουλές του πλησίον σου, συμβουλεύσου το Ευαγγέλιο.

Οι ματαιόδοξοι και οι φίλαυτοι έχουν το χόμπυ να διδάσκουν και να δίνουν οδηγίες.

Δεν ενδιαφέρονται για την αξία της συμβουλής των.

Δεν τους απασχολεί καν η σκέψη, ότι μπορεί και να προκαλέσουν στον πλησίον τους πληγή αθεράπευτη, με την λανθασμένη συμβουλή τους

Μία τέτοια συμβουλή ένας άπειρος αρχάριος την παίρνει με άκριτη εμπιστοσύνη, που προκαλεί ένα φούντωμα της σαρκός και του αίματος.

Τέτοιων γερόντων: τους χρειάζεται μία επιτυχία, όποια και αν είναι η φύση της Τους χρειάζεται μία εντύπωση, όποια και αν είναι η προέλευσή της

Θέλουν να κάνουν εντύπωση στον αρχάριο, να τον υποδουλώσουν ηθικά

Θέλουν τον ανθρώπινο έπαινο Θέλουν να έχουν την φήμη αγίων Την φήμη ότι είναι συνετοί πνευματικοί γέροντες διδάσκαλοι με χάρισμα προορατικό.

Τους χρειάζεται να θρέψουν την αχόρταγη ματαιοδοξία τους, την υπερηφάνειά τους

Η προσευχή τού Προφήτη ήταν πάντοτε σωστή. Πιο πολύ σωστή φαίνεται σήμερα:

Σώσον με Κύριε, ότι εκλέλοιπεν όσιος· ότι ωλιγώθησαν αι αλήθειαι από τών υιών τών ανθρώπων. Μάταια ελάλησεν έκαστος προς τον πλησίον αυτού χείλη δόλια εν καρδία, και εν καρδία ελάλησε κακά» (Ψαλμ. 11, 2-3).

Ψεύτικος και υποκριτικός λόγος δεν μπορεί παρά να είναι κακός και επιζήμιος. Για να αντιμετωπίσει κανείς μια τέτοια διάθεση, είναι αναγκαίο να λάβει προληπτικά μέτρα.

Λέγει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος:

Μελέτα την Αγία Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, ιδιαίτερα τα πρακτικά τους κεφάλαια. Και συγκρίνοντας την διδασκαλία τους με την διδασκαλία και την διαγωγή του δασκάλου σου και γέροντα σου, φρόντιζε να βλέπεις σαν σε καθρέφτη (στην ζωή και συμπεριφορά του), την ποιότητά του, για να καταλάβεις, πώς πρέπει να ενεργείς και συ.

Εάν η διδασκαλία του συμφωνεί με την Αγία Γραφή, δέξου την, κάμε την δική σου, και συγκράτησέ την στον νου σου. Μα αν είναι κακή και λανθασμένη, να την απορρίψεις, για να μην πέσεις σε πλάνη.

Γιατί πρέπει να το ξέρεις, ότι πολλοί ψευδοδιδάσκαλοι και απατεώνες παρουσιάσθηκαν στις ημέρες μας» (Φιλοκ. τόμ. Γ', σ. 242, κεφ. λγ').

Ο όσιος Συμεών έζησε τον δέκατο αιώνα, εννέα αιώνες πριν από τις μέρες μας. Νά λοιπόν, ότι και τότε μέσα στην αγία Εκκλησία τού Χρίστου ακούστηκε η φωνή ενός δικαίου, να θρηνεί για την έλλειψη αληθινών πνευματοφόρων οδηγών, και για την πληθώρα ψευδοδιδασκάλων!

Με την πάροδο τού χρόνου οι καλοί οδηγοί λιγόστεψαν ακόμη περισσότερο. Έτσι αναγκάστηκαν οι άγιοι Πατέρες να συνιστούν όλο και πιο πολύ, να φροντίζομε να παίρνομε τα διδάγματά μας απ' ευθείας από την Αγία Γραφή και τα Πατερικά συγγράμματα.

Ο όσιος Νείλος Σόρσκι, αναφερόμενος στους παλαιότερους Πατέρες λέγει: Δεν είναι εύκολη υπόθεση (γράφουν) να βρει κανείς έναν απλανή οδηγό γι' αυτήν την θαυμαστή πρακτική (την αληθινή μοναχική καρδιακή προσευχή). Απλανή ονομάζομε εκείνον, του οποίου θεωρία και πράξη μαρτυρείται από την Αγία Γραφή, και έχει αποκτήσει πνευματική διάκριση. Ακόμη και τότε ήταν πολύ δύσκολο να εύρει κανείς απλανή διδάσκαλο.

Ο Χριστός λέγει:

Ερευνάτε τας Γραφάς, ότι υμείς δοκείτε εν αυταίς ζωήν αιώνιον έχειν» (Ιω. 5, 39).

Όσα γάρ προεγράφη, εις την ημετέραν διδασκαλίαν προεγράφη

Δεν είναι περιττό να κάμουμε την παρατήρηση και να υπενθυμίσουμε, ότι ο άγιος Νείλος, παρ' ότι ήτο πλήρης χάριτος και Πνεύματος, ποτέ δεν τόλμησε να εξηγήσει την αγία Γραφή με δικό του τρόπο, δίνοντας δικές του ερμηνείες.

Ο όσιος Νείλος ακολουθούσε πάντοτε την ερμηνεία των αγίων Πατέρων.

Η οδός της ταπεινοφροσύνης είναι η μόνη οδός που οδηγεί με ασφάλεια, με σιγουριά, στην σωτηρία.

Ας μεταδίδομε τον λόγο τού Θεού στους αδελφούς μας με όσο πιο πολλή ταπείνωση και ευλάβεια μπορούμε, αναγνωρίζοντας το ότι είμαστε ανεπαρκείς για το έργο αυτό. και φυλάσσοντας τους εαυτούς μας από την ματαιοδοξία, που απειλεί πολύ σοβαρά τους εμπαθείς, όταν εκείνοι κάνουν τον δάσκαλο στους άλλους. Να μην το ξεχνάτε ποτέ, ότι θα δώσουμε λόγο για κάθε αργό μας λόγο Πόσο πιο πολύ θα δώσουμε λόγο, για το ότι κηρύττομε τον λόγο τού θεού με ματαιοδοξία Επειδή μας σπρώχνει η ματαιοδοξία

Ο Κύριος θα τιμωρήσει αυτούς, που ζητούν την δική τους δόξα και όχι την δόξα του Θεού.

Ας υπηρετούμε ο ένας τον άλλον, ο καθένας ανάλογα με το χάρισμα, που έλαβε· μα όλοι, σαν καλοί οικονόμοι των ποικίλων χαρισμάτων του Θεού, να τα χρησιμοποιείτε πρώτα για τον εαυτό σας.

Όποιος μιλάει θρησκευτικά, να μιλάει με ευλάβεια και φόβο Θεού· με σεβασμό για τον λόγο τού Θεού και όχι σαν να ήταν δικά του λόγια Εάν κανείς υπηρετεί, να έχει συνείδηση, ότι υπηρετεί με την δύναμη που τού έδωκε ο Θεός, και όχι δική του, ώστε σε όλα να δοξάζεται ο Θεός δια τού Ιησού Χριστού

Όποιος κάνει κάτι μόνος του, ενεργεί από ματαιοδοξία. Αυτός προσφέρει και τον εαυτό του και τους άλλους, που τον ακούν, θυσία στον σατανά. Όποιος ενεργεί με τού Θεού την δύναμη, ενεργεί για την δόξα του Θεού, αυτός θα επιτύχει και την δική του σωτηρία και την σωτηρία του πλησίον του, με την δύναμη του Κυρίου, του μόνου Σωτήρα των ανθρώπων.

Ας προσέχουμε, μη συμβεί να δώσουμε σε αρχάριο απερίσκεπτα διδασκαλία, που δεν θα είναι θεμελιωμένη στον λόγο τού Θεού και στην πνευματική κατανόηση του λόγου τού Θεού. Καλύτερα να ομολογήσει κανείς άγνοια, παρά να δείχνει γνώση βλαβερή.

Ας φυλαχθούμε από την φοβερή εκείνη συμφορά, να κάμομε έναν εύπιστο αρχάριο να γίνει από δούλος Θεού δούλος ανθρώπου (Α' Κορ. 7, 23), επιβάλλοντάς του να εκτελεί τα αμαρτωλά θελήματα ανθρώπου και όχι το πανάγιο θέλημα τού Θεού.

Η σεμνή σχέση εκείνου που δίνει εντολές, με εκείνον που τις ακούει, είναι κάπως διαφορετική από την σχέση τού γέροντα με έναν υποτακτικό, που υπακούει ανεπιφύλακτα σε όλα, και γίνεται έτσι δούλος του εν Κυρίω.

Η συμβουλή, δεν ζητάει απόλυτη και ανεπιφύλακτη υπακοή. Μπορεί να εκτελεσθή, άλλα μπορεί και να μην εκτελεσθή.

Ο απλός σύμβουλος δεν υπέχει καμία ευθύνη για την συμβουλή του, αρκεί να την έδωσε με φόβο Θεού και ταπείνωση, και όχι από δική του πρωτοβουλία, επειδή τού εζητήθη επίμονα, να ειπεί την γνώμη του. Κατά τον ίδιο τρόπο και εκείνος, που δέχεται την συμβουλή, δεν είναι δεμένος με αυτήν Είναι ελεύθερος, και να εκτελέσει και να μην εκτελέσει την συμβουλή που τού έδωκαν.

Είναι λοιπόν φανερό, πόσο αυτός ο δρόμος της συμβουλής και της αναζήτησης καθοδήγησης στις Άγιες Γραφές ταιριάζει στους αδύνατους καιρούς μας.

Αξίζει να παρατηρήσουμε, ότι οι Πατέρες μας απαγορεύουν να δίνουμε συμβουλές στον πλησίον μας από δική μας πρωτοβουλία, χωρίς ο πλησίον μας να μας έχει ζητήσει να το κάμουμε. Το να δίνουμε από δική μας πρωτοβουλία συμβουλές, είναι σημείο ότι εμείς πιστεύομε για τον εαυτό μας, ότι έχομε και πνευματική γνώση και αξίαΑυτό είναι ολοφάνερο σημάδι υπερηφάνειας και αυταπάτης.

Αυτά δεν τα λέμε για τους ηγουμένους και τους προεστώτες, που είναι υποχρεωμένοι παντού και πάντοτε, όπου και όποτε υπάρχει ανάγκη, να διδάσκουν τους αδελφούς, που είναι εμπιστευμένοι στην φροντίδα τους, ακόμη και χωρίς να ερωτώνται.

Αλλά και αυτοί, όταν επισκέπτονται άλλα μοναστήρια, πρέπει να έχουν οδηγό τους την συμβουλή που έδωκε ο άγιος Μακάριος ο Αλεξανδρείας στον άγιο Παχώμο τον Μέγα.

Ο Παχώμιος ερώτησε τον Μακάριο, πώς θα έπρεπε να διδάσκει και να κρίνει τους αδελφούς.

Ο αββάς Μακάριος του απάντησε:

Δίδασκε και κρίνε τους υποτακτικούς σου, άλλα μην κρίνεις τους απ' έξω.

Όλοι οι ηγούμενοι, που επιθυμούν να ευαρεστήσουν τον Θεό, και εφάρμοσαν και εφαρμόζουν τον κανόνα αυτόν.

* Εδώ γίνεται Λόγος, όχι για την εξωτερική υπακοή, όχι για τις δουλειές και τα διακονήματα, που ορίζουν οι προϊστάμενοι της Μονής, αλλά για την κρυφή υπακοή, για την υπακοή που γίνεται μέσα στα βάθη της ψυχής.

Ο π. Πορφύριος περί προβληματικών πνευματικών

Να προσέχετε σε τι πνευματικούς πηγαίνετε

Ένας αδελφός μού είπε: Πήγε μια φορά η σύζυγος μου, όταν εργαζόμουν στην επαρχία, σε έναν πάρα πολύ αυστηρό πνευματικό και όταν του είπε μια αδυναμία της που θα την επαναλάμβανε, την αποπήρε, τη φοβέρισε και από τότε έκανε πολύ καιρό να ξαναπάει να εξομολογηθεί.

Είδες, του είπε ο Παππούλης, τι κάνει η πολλή αυστηρότητα;

Γι’ αυτό σας λέω να προσέχετε σε τι πνευματικούς πηγαίνετε για να εξομολογείσθε, και συ και η γυναίκα σου και τα παιδιά σου, και προ πάντων να είστε τότε ειλικρινείς σ' αυτά που λέτε, γιατί έτσι ο Θεός τα συγχωρεί όλα και ανεβαίνετε πνευματικά».

Μερικοί πνευματικοί διαπράττουν έγκλημα Κοίταξε, παιδί μου Ο Θεός μας, προκειμένου να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά του, που τον πιστεύουν, τον αγαπούν και τον λατρεύουν, χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους, μεθόδους και σχέδια.

Μέσα στα σχέδια του Θεού μας είναι και η επιβολή κανόνων, οι όποιοι αποσκοπούν, πάντα, στη σωτηρία τής ψυχής μας. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση τη δική σου. Εμείς δεν μπορούμε να αλλάξουμε η να διαγράψουμε τα σχέδια τού Θεού. Πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να του το επιβάλλουμε. Μπορούμε, όμως, να τον παρακαλέσουμε και να τον ικετεύσουμε, και Εκείνος, σαν φιλάνθρωπος που είναι, μπορεί να εισακούσει τις προσευχές μας και να συντμήσει το χρόνο ή ακόμη και να τον διαγράψει. Και το ένα και το άλλο, στο χέρι του είναι.

Εμείς θα το ζητήσουμε. Και Εκείνος θα το εγκρίνει.

Ύστερα, οι κανόνες αυτοί δεν έχουν το χαρακτήρα τής εκδικήσεως η τής τιμωρίας, αλλά τής διαπαιδαγωγήσεως, και δεν έχουν καμιά σχέση με αυτούς που επιβάλλονται από ορισμένους πνευματικούς κατά την εξομολόγηση, και οι οποίοι, είτε από υπερβάλλοντα ζήλο, είτε από άγνοια, εξαντλούν τα όρια τής τιμωρίας, χωρίς να αντιλαμβάνονται, ότι με τον τρόπο αυτό, αντί να κάνουν καλό,διαπράττουν έγκλημα.

Εγώ, πάντα τους φωνάζω και τους συμβουλεύω: Όχι μεγάλες τιμωρίες. Αλλά σωστές συμβουλές. Γιατί, οι μεγάλες τιμωρίες, τροφοδοτούν τον άλλο (το διάβολο) με πλούσια πελατεία. Και αυτός, αυτό περιμένει. Αυτό καραδοκεί, και έχει πάντα ανοιχτές τις αγκάλες του για να τους δεχτεί! Και τους τάζει, μάλιστα, λαγούς με πετραχήλια...

Γι’ αυτό, απαιτείται μεγάλη προσοχή στην επιλογή του πνευματικού. Όπως αναζητάτε τον καλύτερο γιατρό, το ίδιο να κάνετε και για τον πνευματικό. Και οι δύο γιατροί είναι. Ο ένας του σώματος και ο άλλος τής ψυχής

Πρόσεχε τι λες στους πνευματικούς

Πρόσεχε τι λες στους πνευματικούς που εξομολογείσαι. Γιατί δεν τα ξέρουν όλα. Πρέπει να είναι οι πνευματικοί πολύ σοφοί, διακριτικοί, και έμπειροι. Να έχουν πνεύμα Θεού, για να μπορούν να σου λύνουν τα διάφορα προβλήματά σου».

Εδώ θα πρέπει να διευκρινισθεί, ότι δεν εννοούσε για τα απλά και καθημερινά αμαρτήματα που κάνουμε όλοι μας, αλλά για τις βαθύτερες έννοιες, όπως νοεράς προσευχής, προσβολών πονηρού κ.ά.

Μερικοί πνευματικοί μπορεί να σε μπερδέψουν

Όταν είσαι μακριά από την Αθήνα, λέει σε έναν αδελφό, και δεν μπορείς να έρχεσαι τόσο τακτικά εδώ, να ψάχνεις εκεί να βρίσκεις έναν πολύ καλό πνευματικό για να εξομολογείσαι τις αμαρτίες σου. Και ό,τι άλλο σε απασχολεί σχετικά με νοερή προσευχή ή λογισμούς να μην τους τα αναφέρεις, γιατί μερικοί δεν τα γνωρίζουν όλα και μπορεί να σε μπερδέψουν. Να έρχεσαι εδώ να μου λες τα άλλα»,

Πνευματικοί που διαπνέονται από Παπικό πνεύμα

Συζητούσα μαζί του, ένα σχετικό θέμα: Επρόκειτο για κάποιον αυστηρό πνευματικό, που αρνήθηκε να ικανοποίηση την επιθυμία πνευματικού του παιδιού, να επισκεφθεί τον π. Πορφύριο, για να του μιλήσει για σοβαρό προσωπικό του πρόβλημα.

Το περιστατικό μου είχε προξενήσει αλγεινή εντύπωση και του την εξέφρασα. Ο Γέροντας κούνησε λυπημένος το κεφάλι του και ψιθύρισε: "Τι να πεις; Είναι βλέπεις και πνευματικός".

Πάντα ο Γέροντας ήταν πολύ προσεκτικός και επιεικής στις κρίσεις του για άλλους, ιδίως όταν επρόκειτο για ιερείς, που έκαναν λάθη. Αντί χαρακτηρισμού, προτίμησε να μου μιλήσει παραβολικά:

Ξέρεις, όταν ο Παπικός μισιονάριος πάρει εντολή για κάποια αποστολή, ανεβαίνει στο αεροπλάνο στη Ρώμη και όταν φθάσει στο αεροδρόμιο Αφρικανικού κράτους, εκεί ανοίγει ένα κλειστό φάκελο και διαβάζει, ποιο θα είναι το έργο του, που είναι υποχρεωμένος να το εκτελέσει, έστω κι' αν δεν συμφωνεί. Με εμάς τους Ορθοδόξους δεν γίνεται έτσι.

Κατάλαβα, τι περίπου ήθελε να μου πει. Άλλωστε, δεν ήταν η πρώτη φορά που διαπίστωνα, ότι υπάρχουν μέσα στον Ορθόδοξο χώρο και πνευματικοί οδηγοί, ευτυχώς λίγοι, που διαπνέονται ουσιαστικά από Παπικό πνεύμα. Που απαιτούν την εκτέλεση των εντολών τους, αδιαφορώντας για τις εσωτερικές αντιστάσεις των πνευματικών παιδιών τους. Καλλιεργούν μία ολοκληρωτική νοοτροπία. Επειδή φοβούνται την ελευθερία, επιβάλλουν την πειθαρχία και αγνοούν, ότι η Ορθόδοξη υπακοή είναι καρπός ελευθερίας.

Δεν πέρασε πολύς καιρός, και ο αυταρχικός πειθαναγκασμός έφερε τα αποτελέσματά του: Το ίδιο πνευματικό τέκνο του "αυστηρού" πατρός, δήλωσε στους φίλους του, που το προέτρεπαν να δει τον π. Πορφύριο, ότι δεν επιθυμεί πλέον να τον επισκεφθεί.

Σε μια συνάντησή μου με τον Γέροντα, του είπα: Νομίζω, ότι δεν έρχεται σε σας, όχι επειδή δεν θέλει να έρθει, άλλα επειδή κάνει υπακοή στον πνευματικό του.

Ο Γέροντας με κατέπληξε, λέγοντάς μου: "Κάνει υπακοή, επειδή οι συμβουλές του πνευματικού του ικανοποιούν τον εγωισμό του". Πρώτη μου φορά, άκουσα τον Γέροντα, να μου μιλά τόσο ανοιχτά, για λάθη πνευματικά. Ήξερα, ότι δεν το έκανε από προσωπική ευθιξία.

Ο Γέροντας δεν καλούσε ανθρώπους να τον επισκεφθούν. Μία μόνη εξαίρεση αντιλήφθηκα κι' αυτή έγινε έπειτα από θερμές παρακλήσεις φίλων κάποιου προκατειλημμένου, που βασανιζόταν. Ουσιαστικά επρόκειτο, για δική τους έμμεση πρόσκληση.

Ο Γέροντας δεν ήθελε να κάνη οπαδούς, απλώς βοηθούσε, όσους προσέτρεχαν στο κελί του. Ίσως, μου μίλησε έτσι, γιατί ήθελε να μου αποκάλυψη άλλη μία δολιότητα του διαβόλου, μέσα στις τάξεις των Χριστιανών. Και συλλογιζόμουν: "Ώστε, το κίνητρο της υπακοής αυτού τού ανθρώπου, ήταν η ικανοποίηση τού εγωισμού του.”

Δ’ - Πρωτ Ι. Ρωμανίδης περί λαϊκών και κληρικών

Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια όμως βλέπομε μια περίεργη εξέλιξη μέσα στην ιστορία της Εκκλησίας, κατά την οποία το βασίλειον ιεράτευμα της Εκκλησίας δεν παρέμεινε ποιοτικά εκείνο που ήταν αρχικά.

Αρχικά, δηλαδή στην εποχή των πρώτων Χριστιανών, έχομε τους λαϊκούς και τους κληρικούς.

Ο Απόστολος Παύλος τους λαϊκούς ονομάζει ιδιώτες και οι Πατέρες της Εκκλησίας είναι εκείνοι που ερμηνεύουν τους ιδιώτες του Αποστόλου Παύλου ως λαϊκούς.

Λαϊκός είναι εκείνος, ο όποιος έχει μεν βαπτισθεί, αλλά δεν έχει ακόμη κληθεί άνωθεν, ώστε να γίνει βασίλειον ιεράτευμα, δηλαδή κληρικός.

Ως κληρικός θεωρείτο ο θεόκλητος, εκείνος δηλαδή που είχε δεχθεί μέσα στην καρδιά του την επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος και που το Πνεύμα είχε αρχίσει να προσεύχεται μέσα του. Εκείνος, δηλαδή που είχε γίνει ναός τού Αγίου Πνεύματος και γι' αυτό μέλος του Σώματος τού Χριστού, δηλαδή της Εκκλησίας.

Γι' αυτό ο απόστολος Παύλος λέγει ους έθετο ο Θεός εν τη εκκλησία... αφού προηγουμένως είχε πει:

Υμείς δε εστε σώμα Χριστού

Μας δίνει δηλαδή ο ίδιος τον ορισμό του τι είναι Σώμα Χριστού.

Αργότερα, από τους Πατέρες της Εκκλησίας ξέρομε ότι ήλθε εποχή, κατά την οποία χειροτονούντο ως κληρικοί άνθρωποι, που στην αρχαία Εκκλησία θα θεωρούντο ως λαϊκοί. Και μετά αυτοί οι άνθρωποι χειροτονούντο και επίσκοποι.

Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος κάνει ολόκληρη ανάπτυξη επάνω στο θέμα αυτό Αυτό σημαίνει ότι εισήλθε η παράδοσις στην Εκκλησία να χειροτονούνται ως κληρικοί άνθρωποι, οι όποιοι δεν είχαν τα προσόντα να είναι κληρικοί της Εκκλησίας. Δεν είχαν δηλαδή τις πνευματικές προϋποθέσεις της ιεροσύνης. Εναντίον αυτής της ανωμάλου καταστάσεως επαναστάτησε ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος με τόσο μεγάλη επιτυχία, ώστε η Εκκλησία τον ονόμασε Νέο Θεολόγο.

Από την εποχή του μέχρι την εποχή τού άγιου Γρηγορίου του Παλαμά έγινε μία μεγάλη διαμάχη μέσα στην Εκκλησία, όσον αφορά στα προσόντα εκλογής των επισκόπων. Εξ’ αιτίας αυτής της Ησυχαστικής έριδος, όπως ονομάσθηκε, κατά την όποια επικράτησε τελικά η γραμμή τού αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, καθιερώθηκε οι επίσκοποι της Εκκλησίας να λαμβάνονται από τους μοναχούς της Ησυχαστικής παραδόσεως, της καθάρσεως, του φωτισμού και της Θεώσεως.

Υπάρχουμε, δυστυχώς, πρόσωπα - χρησιμοποιώ το πρώτο πρόσωπο τού πληθυντικού, με όλη την ειλικρίνεια - που δεχόμαστε τον τίτλο τού Γέροντος η προβαλλόμαστε οι ίδιοι ως Γέροντες, χωρίς να έχουμε αυτά τα πνευματικά χαρίσματα· χωρίς να έχουμε, δηλαδή, πραγματική εμπειρία της πνευματικής ζωής. Και γινόμαστε, πολλές φορές, δολοφόνοι των ψυχών.

Θα με ρωτήσετε ενδεχομένως:

Δεν υπάρχει κριτήριο; Κατατρομάζεις, πατέρα Γεώργιε, όλους τους πιστούς;

Όχι. Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί Γέροντες, με τη χάρη τού Αγίου Πνεύματος. Μέσα στην ταπείνωση και την αγάπη, που έχουν, είναι ορατή, αισθητή, η Χάρις, την οποία φέρουν. Ποιο είναι, όμως, αν μου επιτρέπετε, το κριτήριο τού γνήσιου Γέροντος;

Το κριτήριο είναι το ότι δεν προβάλλει το δικό του θέλημα, αλλά το θέλημα τού Θεού, όπως αυτό εμφανίζεται μέσα στην Αγία Γραφή, στους Πατέρες, στις Συνόδους· στην ενιαία και ζώσα, δηλαδή, παράδοση της Εκκλησίας μας. Γι’ αυτό το λόγο τονίζω και λέω πολλές φορές για τον εαυτό μου ότι δεν είμαι πνευματικός, διότι δεν έχω φτάσει σ' αυτή την κατάσταση τού φωτισμού.

Από την άλλη πλευρά, όμως, αφού έχω, με τη χάρη τού Θεού, την ιεροσύνη, οφείλω να γίνομαι πνευματικός σ' αυτούς, που ζητούν την καθοδήγησή μου. Πώς; Διδάσκοντας - γι' αυτό σπούδασα και γ’ αυτό μελετώ - την παράδοση της Εκκλησίας μας.

Διότι, όποιος προβάλλει την παράδοση των αγίων μας, ακόμη κι αν δεν έχει φτάσει σε κατάσταση πνευματικού φωτισμού, ατελής ακόμη και ανάξιος αν είναι, δια της Χάριτος τού Θεού γίνεται, κατ' αντανάκλαση και κατά μετοχή, Πνευματικός, επειδή δεν διδάσκει τα δικά του, αλλά τα των αγίων μας, τα της παράδοσής μας.

Μη γνήσιος Πνευματικός, είναι αυτός, που ασχολείται με πράγματα, τα οποία προβάλλουν το δικό του αμαρτωλό θέλημα και όχι το θέλημα τού Θεού.

Πηγη: https://www.oodegr.com